BİPOLAR BOZUKLUK (İKİ UÇLU BOZUKLUK)

Bipolar bozukluk veya iki uçlu duygudurum bozukluğu, eskiden manik depresyon, manik atak veya manik depresif bozukluk olarak bilinen hastalıktır. Bipolar bozukluk, kişinin duygu durumunun aşırı yükselmelerden (mani) çöküşlere (depresyon) ve yine yükselmelere dönüştüğü ve çoğu zaman aralarda normal dönemlerinin bulunduğu bir bozukluktur. Toplumdaki yaygınlığının %1 ile %2 arasında olduğu öngörülmektedir. 

Nedeni

Bipolar bozukluğun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, araştırmacılar bu bozukluğun beyindeki bazı biyokimyasal maddelerdeki bir dengesizliğin sonucu olduğuna inanmaktadırlar. Bipolar bozukluk ailelerde süregelme eğilimi (genetik) göstermektedir ve birinci derece akrabalarda bu bozukluğun bulunması halinde risk %25 kadardır.

MANİ

Mani belirtileri her bireyde farklı olabilir. Bir manik dönemin erken evrelerinde, kişiler hipomani adı verilen küçük duygudurum yükselmeleri yaşayabilir ve son derece aktif olmalarına yol açan enerji artışı hissedebilirler.

Maninin şiddeti arttıkça kişinin muhakemesi bozularak ani dürtüsel kararlar vermelerine ve pervasız davranışlara kapılmalarına yol açar. (örn., aşırı para harcama, gelişigüzel cinsel ilişki veya tehlikeli araba kullanma). Manik dönem sırasında kişi öfkeli, aşırı şüpheci ve hatta saldırgan olabilir. Mani belirtileri her bireyde farklılıklar gösterebilir.

Belirtileri

En sık görülen belirtilerden bazıları şunlardır

• Aşırı konuşma eğilimi gözlenir. Kişi, olağan durumundan farklı ve belirgin bir biçimde hızlı ve sürekli konuşma eğilimindedir.

• Zihinsel etkinlikler hızlanmıştır. Düşünceler ve çağrışımlar birbiri ardı sıra gelir. Kişi, çağrışımlar ve düşünceler arasında eleme yapmakta zorlanır. Bu durum "çağrışımlarda gevşeme" ve "düşüncelerde sıçrama" olarak da bilinir.

• Kişi dikkatini belirli bir konu üzerinde, belirli bir süre tutmakta zorlanır. Zihinsel süreçler ve bunlara bağlı olarak konuşmalar, konudan konuya geçmekte, sıçramaktadır.

• Toplumsal ilgi belirgin bir biçimde artmıştır. Kişi çok daha sosyal, çok daha girişken, çok daha atak olur. Sonuçlarını hesaplamadan, yaşamdan zevk almaya yönelik etkinliklere girişilir. Çoğu geçici bir hevese yönelen etkinliklerdir bunlar.

• Giyiniş biçimini birden bire köklü bir şekilde değiştirme, toplumsal kuralları zorlayan cinsel deneyimlere girişme, hesapsız para harcama, ayna karşısında uzun süre vakit geçirme gibi belirtiler kendini gösterir.

• Uyku gereksinimi düşer, günlerce uyumadan yaşarlar. Buna rağmen kendilerini iyi hissederler, hastalığın en önemli belirtisi de budur ve sonuç itibari ile bir döngü yaşanır.

• Aşırı ve abartılı bir özgüven görülür. Kişi kendini, her şeye gücü yeten, her sorunu çözebilecek, giriştiği her işin üstesinden rahatlıkla gelebilecek bir durumda algılar.

• Hastada sanrı ve varsanı, ani saldırganlık ve ani hakaret gözlemlenebilir.

Erken uyarı belirtileri

• Aşırı sevinç, aşırı coşku

• Yeni fikirler, hızlı düşünme

• Her zamankinden fazla konuşma isteği

• Artan aktivite ve enerji

• Değişen algılama (başka bir dünyada olma duygusu, sese karşı duyarlılık, keskin algılama)

• Artan yaratıcılık

• Azalan uyku ihtiyacı

• Artan ilişki isteği

• Önemli olma ve bütün ilgilerin merkezinde olma duygusu

• Artan alkol ve uyuşturucu kullanımı

• Artan kendine güven, yapmaya karar verdiği her işi başaracağı duygusu

• Aşırı duyarlılık, gerginlik, sabırsızlık

• Artan cinsel ilgi

• Artan para harcama

• Konsantrasyon güçlüğü, dikkatin kolay dağılması

• Huzursuzluk, karmaşa

• Her zamankinden fazla kavga ve tartışma

• Günlük yaşam seyrine uymamak

Hastalar genelde uzun yıllar depresif bozukluk teşhisleri alabilir teşhis için hasta yakınlarını dinlemek daha doğrudur. Keza hasta kendi gerçek durumunun farkında olmayabilir ya da hasta olarak tanımlanmamak korkusuyla hastalığını saklama ya da hekimi yanıltmaya çalışabilir. Hobilerine ve kabiliyetlerine bağlı olarak manik dönemde fazlasıyla üretken olurlar.

Tanı

DSM-IV tanı kriterlerine göre manik atak tanısı konulabilmesi için aşağıdaki kriterlerin olması gerekmektedir:

A. En az 1 hafta (hastaneye yatırılmayı gerektiriyorsa herhangi bir süre) süren, olağandışı ve sürekli, kabarmış, taşkın ya da irritabl, ayrı bir duygudurum döneminin olması.

B. Duygudurum bozukluğu dönemi sırasında, aşağıdaki semptomlardan üçü ya da daha fazlası (duygudurum irritabl ise dördü) belirgin olarak bulunur:

1. Benlik saygısında abartılı artma ya da grandiyözite

2. Uyku gereksiniminde azalma (örneğin sadece 3 saatlik bir uykudan sonra hastanın kendisini dinlenmiş hissetmesi)

3. Her zamankinden daha konuşkan olma ya da konuşmaya tutma

4. Fikir uçuşmaları ya da düşüncelerin sanki yarışıyor gibi birbirlerinin peşi sıra gelmesi yaşantısı

5. Distraktibilite (dikkat dağınıklığı), yani dikkatin önemsiz ya da ilgisiz bir dış uyarana kolaylıkla çekilebilmesi

6. Toplumsal, mesleki, eğitim, sosyal alanlarda ya da cinsel açıdan amaca yönelik etkinlikte artma ya da psikomotor ajitasyon

7. Kötü sonuçlar doğurma olasılığı yüksek, zevk veren etkinliklere aşırı katılma (örneğin elindeki bütün parayı alışverişe yatırma , düşüncesizce cinsel girişimlerde bulunma yada aptalca iş yatırımları yapma.)

C. Bu semptomlar mikst atağın tanı ölçütlerini karşılamamaktadır.

D. Bu duygudurum bozukluğu, mesleki işlevsellikte, olağan toplumsal etkinliklerde ya da başkalarıyla olan ilişkilerde belirgin bir bozulmaya yol açacak ya da kendisine ya da

başkalarına zarar vermesini önlemek için hastaneye yatırmayı gerektirecek derecede ağırdır; ya da psikotik özellikler gösterir.

E. Bu semptomlar bir madde kullanımının (örneğin kötüye kullanılabilen bir ilaç, tedavi için kullanılan bir ilaç ya da diğer bir tedavi yöntemi) ya da genel tıbbi bir durumun (örneğin hipertiroidizm) fizyolojik etkilerine bağlı değildir.